Za kilka dni obchodzimy niezwykle ważne święto –

Święto Konstytucji 3 Maja.

Dlaczego jest ono tak istotne?

Konstytucja (od łac. constituo „urządzać, ustanawiać, regulować”) to akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.

Konstytucja 3 Maja została uchwalona przez Sejm Czteroletni 3 maja 1791 r.

Prace nad ustawą zasadniczą trwały od 1788 r., kiedy zwołano Sejm, nazwany później Wielkim albo Czteroletnim. Pierwsze lata działalności Sejmu nie przyniosły wymiernych rezultatów, dopiero w 1791 r. podjęto reformatorskie uchwały. Były to: ustawa o sejmikach, ustawa o miastach królewskich, Ustawa Rządowa. Dwie pierwsze stały się później elementami Konstytucji 3 Maja.

Konstytucja 3 Maja regulowała prawa i obowiązki mieszkańców kraju oraz zasady funkcjonowania władzy państwowej. Była pierwszą w Europie, a drugą na świecie ustawą zasadniczą (po Konstytucji Stanów Zjednoczonych).

Ustawa Rządowa z dnia 3 maja miała na celu wzmocnienie państwa i przywrócenie mu suwerenności. W zwięzły sposób charakteryzowała ustrój polityczny kraju oraz prawa i obowiązki obywateli, kierując się postępową myślą europejskiego oświecenia.

Autorami Konstytucji 3 Maja byli Król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Nie obeszło się bez przeszkód podczas obrad, w trakcie których uchwalono Konstytucję. W czasie obrad Sejmu Czteroletniego wielu posłów, pracujących na zlecenie państw ościennych (Rosji, Prus czy Austrii), sprzeciwiało się powołaniu ustawy zasadniczej. Okazja nadarzyła się 3 maja 1791 roku, wówczas wielu przeciwników konstytucji nie powróciło jeszcze z Wielkanocnego urlopu. Po siedmiogodzinnych obradach Sejm zatwierdził konstytucję, a król Stanisław August Poniatowski ją podpisał. Twórcy Konstytucji 3 Maja określili ją jako „ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny”.

Konstytucja 3 Maja znosiła takie „narzędzia władzy szlacheckiej” jak liberum veto, konfederacje, sejm skonfederowany oraz ograniczała prawa sejmików ziemskich. W dniu ustanowienia Konstytucji 3 Maja przestaje istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów, a w jej miejsce zostaje powołana Rzeczpospolita Polska. Zniesiona została wolna elekcja, która w wieku XVIII w ogóle się nie sprawdziła, jej miejsce miała zastąpić władza dziedziczna.

Konstytucja 3 Maja przetrwała czternaście miesięcy, prawa jego wprowadzała do zdemoralizowanej przez przywileje Rzeczpospolitej, były nie do zaakceptowania przez warstwę magnacką. To oni obok szlachty zagrodowej stracili najwięcej. W dniu 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu zawiązała się konfederacja później nazwana targowicką. Należeli do niej Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski. Na ich „prośbę” połączone siły targowiczan (20 tysięcy) i armii rosyjskiej w liczbie 97 tysięcy wkroczyły do Polski. Król zdołał wystawić tylko 37 tysięczną armię, składającą się z rekrutów. Mimo kilku wygrany bitew, kiedy wojska rosyjskie dotarły pod Warszawę, król zdecydował się na kapitulację i przyłączenie do targowiczan. Armia polska poszła w rozsypkę, a sen o wolności umarł na kolejny wiek.

Święto Konstytucji 3 Maja obchodzono do ostatniego rozbioru. Świętowanie 3 maja było zakazane we wszystkich zaborach, dopiero po I Wojnie Światowej, kiedy Polska odzyskała niepodległość, Święto Konstytucji 3 maja zostało wznowione. Podczas II Wojny Światowej, w czasie okupacji niemieckiej i radzieckiej, Święto zostało zdelegalizowane. Dopiero w 1981 roku władza ludowa zezwoliła na obchody 3 – majowe.

Od 1989 roku Święto Konstytucji 3 Maja – znów jest świętem narodowym, a od 2007 roku obchodzone jest również na Litwie.